İslam dini düşüncesi, mukaddes bir şey değildir; tıpkı ideolojiler gibi toplumsal gerçekliklerden doğmuş ve sonra dönerek bu gerçeklikleri etkilemeye çalışmıştır. Sol ve sağ, İslam tarihinde iki yorum biçimi olduğu gibi, aynı zamanda iki toplumsal-sınıfsal konumdur. Düşüncenin teorik nesnelerine yaklaşım tarzında sol ve sağ şu şekille de ortaya çıkar.
A) "Nasıl bilebilirim?" sorusunun karşısında, imanı; bilginin vesilesi yapan yaklaşım sağ; düşünceyi imanın önüne alan yaklaşım soldur.
B) “Ne bilebilirim?” sorusunun karşısında, varlığı; yaratılmış, mümkün, değişken görüp alemin 'fani' olduğuna inanan görüş sağ; alemi baki ve müstakar olarak gören görüş soldur.
C) Kadim sıfatlarıyla birlikte varlıktan ayrı bir Tanrı 'nın olduğunu kabul eden görüş sağ; sıfatları asli kaynağı olan insana geri veren görüş soldur.
D) Ezeli takdiri benimseyen ve insanın fiilierini kendine isnat etmeyen görüş (Eşarilik ve kesb nazariyesi) sağ; insanı özgür kabul eden ve fiilini kendine isnat eden görüş (Mutezile) soldur.
E) Nakli esas alan görüş (ehlu'l- hadis) sağ; aklı esas alan görüş (ehlu'r-re'y) soldur.
F) Hayrı ve şerri Allah'a nispet eden (kaderci) görüş sağ; hayrı ve şerri insana ve topluma nispet eden görüş soldur.
G) Nübüvveti insanın kurtuluşu için zorunlu olarak kabul eden görüş sağ; harici yardımı zorunlu görmeyen görüş soldur.
H) Ahireti gerçek olarak kabul eden görüş sağ; onu insanlıgın yeryüzündeki geleceği olarak te'vil eden görüş soldur.
İ) Ameli imandan ayıran görüş sağ; ayırmayan görüş soldur.
J) İmameti (siyaseti) dinin aslından görmeyen görüş (Ehl-1 Sünnet) sağ; imameti dinin aslından gören görüş (Şia, Haricilik, Mutezile) soldur.
K) Hanefiliğin kazuistik (farazi) fıkhı sağ; Malikiliğin realiteyi dikkate alan fıkhı , Şatıbi'nin 'makasıd' kuramı ve İbn Haldun'un tarih felsefesi soldur.
L) Farabi ve İbn Sina'nın işraki felsefesi sağ; İbn Rüşd'ün aklı temele alan yöntemi soldur.
M) Hz. Osman'ın ırk ve sınıf temeline dayanan politik yorumu sağ; Ebu Zerr el-Gıfari'nin toplumcu ve eşitlikçi görüşü soldur.
N) Tanrı'nın aşkınlığını savunan teolojiler sağ; O'nun içkinliğini savunan teolojiler soldur.
O) Tutucu sağ teolojiler, bir teselli teolojisidir (Ahiret inancı); sol teolojiler ise, kurtuluşun insan çabasıyla yeryüzünde gerçekleşeceğine inanır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Yorum yazarak, düşüncelerinizi benimle paylaşabilirsiniz.