Türkiye'nin önde gelen tarihçilerinden Prof. Dr. Vahdettin Engin tarafından Osmanlı Arşivleri'nde yeni bulunan belgeler, Ortadoğu'nun, özellikle de İsrail'in tarihinin yeniden yazılmasını gerektiriyor. Belgeler Abdülhamid'in adı etrafındaki bir efsaneye de son veriyor ve hükümdarın Filistin'de Yahudi devleti kurulmasını isteyenleri söylenenlerin aksine huzurundan kovmadığı, aksine "Yahudiler, Mezopotamya'ya yerleşsinler" dediğini gösteriyor.
Türkiye'de tarihçiler, tarih meraklıları
ve özellikle de Sultan Abdülhamid'i neredeyse evliya mertebesine yükseltenler
arasında, 80 küsur seneden bu yana efsane gibi anlatılan bir hadise vardır:
Filistin'i bir Yahudi vatanı haline
getirmek için mücadele veren, bu maksatla Dünya Siyonist Organizasyonu'nu kuran
ve bugün İsrail'in manevi kurucusu kabul edilen
Dr. Theodore Herzl, güya
Abdülhamid'in huzuruna çıkıp Filistin'i satın almak istemiş ama Abdülhamid'den
tokat gibi bir cevap almıştır: "Devlet-i
Ali-ye'min satılık tek bir karış toprağı yoktur" diyen hükümdar,
Herzl'i huzurundan kovmuş ve konuyu kapatmıştır.
SARAY'DAN YALANLAMA
Sultan Abdülhamid ile Herzl arasındaki
görüşme, söylentilere bakılırsa böyle neticelenmiştir ama Osmanlı Arşivleri'nde
yeni ortaya çıkan belgelere göre, işin aslı başkadır. Abdülhamid ve yakın
çevresi ile Siyonizm'in en önemli ismi olan Herzl arasında 1896'dan başlayarak
altı sene boyunca yoğun temaslar yaşanmıştır. Herzl saray ile bağlantı halinde
olmuş, 1901'in 19 Mayıs'mda Abdülhamid'in huzuruna çıkmış, hükümdara devamlı
olarak raporlar ve teklifler göndermiş, hattâ iş Türkiye'nin o dönemdeki dış
borçlarının bir kısmının Yahudiler tarafından ödenmesinden Abdülhamid'in
muhaliflerinin ortadan kaldırılmasına kadar uzanmış ama bu girişimlerden bir
sonuç çıkmamıştır.
Ve, konunun çok daha önemli tarafı:
Theodore Herzl, Osmanlı Arşivleri'ndeki belgelere göre, Sultan Ab-dülhamid ile
görüşmüş ama bu görüşme sırasında Herzl'in Filistin'de bir Yahudi Osmanlı
Arşivleri'nden 19 Nisan 1900 tarihli bir belge Yahudi göçüne izin verilmiyor
(İ.HUS.81/1317Z.48)
Prof. Dr. Vahdettin Engin vatanı
kurulması, dolayısıyla da Abdülhamid'in bu talebi tek bir cümleyle reddetmesi
gibisinden bir olay yaşanmamış; Abdülhamid, aksine, "Filistin'e değil,
Mezopotamya'ya yerleşin" demiştir.
Söylentiler, Herzl'in 1901'de İsviçre'nin
Basel şehrinde toplanan Siyonist Kongresi'nde ortaya attığı bir iddiaya
dayanmaktadır ve iddia, Yıldız Sarayı tarafından üç gün sonra yalanlanmış ama
iş bizde dönüp dolaşmış ve "Abdülhamid, Filistin'de Yahudi vatanı
kurmak isteyen Herzl'i huzurundan kovdu" şeklini almıştır. Theodore
Herzl'in Sultan Abdülhamid ile temaslarının ayrıntılarını gözler önüne seren ve
bazılarını bu sayfada iki gün boyunca yayınlayacağım belgeleri, Osmanlı
Arşivleri'nde Marmara Üniversitesi'nin tarih bölümü hocalarından Prof. Dr.
Vahdettin Engin buldu. Prof. Engin, bu belgeleri çok yakında bir kitap haline
getirecek ve Abdülhamid dönemindeki temaslardan, yani "İsrail'in
kuruluşunun ilk aşaması" demek olan ama bugüne kadar karanlıkta kalan
100 küsur sene önceki girişimlerden bilim dünyasının yanısıra konuya ilgi duyan
herkes haberdar olacak.
GERÇEK TARİHİ YAZIYOR
Arşivlerde ortaya çıkardığı ve bugüne
kadar yayınlanmamış belgelerden bir kısmının kopyalarını bu yazı dizisinde
kullanmam için bana veren dostum Prof. Dr. Vahdettin Engin'e teşekkür ederken,
önemli bir hususu da hatırlatmak istiyorum: Modern Ortadoğu'nun, özerlikle de
İsrail'in kuruluşunun gerçek tarihi, Prof. Engin'in yakında bu belgelere
dayanarak yayınlayacağı kitapla öğrenilecektir.
'Size tek karış bile toprak vermem' sözü efsaneymiş
Yahudiler, 19. yüzyıl Avrupası'nda sefalet
içerisindeydiler. Sanayileşmiş ülkelerde gerçi zengin Yahudi aileler vardı ama
özellikle Doğu Avrupa memleketlerinin ve Rus-ya'daki Yahudiler' in hali
perişandı.
Yahudi entelektüeller, o devirde bağımsız
bir Yahudi vatanının nerede ve nasıl kurulacağını düşünüyorlardı ve aralarında,
Avrupa'da gazetecilik yapan Theodore Herzl adında bir genç de vardı. Hayali,
Yahudi devletinin o sırada Osmanlı împaratorluğu'nun toprağı olan Filistin'de
kurulmasıydı.
Herzl, Sultan Abdülhamid'e bu konudaki ilk
teklifi dostu olan Polonyalı aristokrat Phillip de Nevlinsky vasıtasıyla yaptı
ama bir sonuç çıkmaması üzerine 1896'da İstanbul'a bizzat geldi. İstanbul'a
tarihten sonra dört defa, daha gelecek ve 1902'ye kadar Yıldız Sarayı ile
bağlantısını kesmeyecekti
BABA ŞEFKATİ GÖSTERMİŞ
Aynı dönemde, Filistin'e az da olsa bir
Yahudi göçü vardı. Osmanlı yönetimi bölgeye göçün yasak olduğunu söylerken,
karşı taraf 1867'deki Islahat Fermam'nın yabancıların toprak almasına izin
verdiğini iddia ediyor ve Avrupa ülkelerinin uyruğunda bulunan zengin Yahudiler
fermana dayanarak toprak alabiliyorlardı. Bu, Yahudiler arasında Avrupa'nın en
zenginlerinden olan Baron Rotschild de vardı.
Theodore Herzl, İstanbul'a 1896 ve 1898 yıllarında
yaptığı ilk iki seyahatte, Sultan Abdülhamid'in yakın çevresi ile temas kurdu,
Abdülhamid'in huzuruna ise 1902'deki üçüncü seyahati sırasında, 19 Mayıs 1902
günü kabul edildi.
Abdülhamid'in adı etrafındaki "Devlet-i
Âliye'min satılık tek bir karış toprağı yoktur" efsanesi, işte bu
görüşmeden sonra ortaya çıktı.
Herzl, Sultan Abdülhamid'e daha sonra, 16
Şubat 1902'de gönderdiği bir mektupta bu görüşmenin ayrıntılarını
hatırlatıyordu. Herzl, "Majesteleri, memleketinde
yaşayan Yahudiler'e gös-i terdiği
âlicenaplığı mazlum ve mağdur durumda bulunan diğer Yahu diler'e de
göstermekte, onları bir peder gibi himaye altına almakta ama toplu olarak bir
yerde yaşamaları yerine, değişik bölgelerde bulunmalarına izin
vermektedirler" diye yazmaktaydı.
MEZOPOTAMYA TEKLİFİ
Prof. Dr. Vahdettin Engin'in ortaya
çıkardığı belgelerde, bu görüşmenin ve diğer temasların ayrıntıları açıkça
görülüyor: Herzl, Yahudiler için "toprak" istemiyor, toprak
satın almak gibi bir talepte de bulunmuyor, aksine Filistin'de "özerk"
bir Yahudi devletine izin verilmesini istiyor. Abdülhamid ise, Yahudi-ler'in
Filistin yerine Mezopotamya'ya yerleşmelerini ama tek bir yerde değil, değişik
bölgelerde yaşamalarına sıcak bakabileceğini söylüyor.
Gelişmeler sonraki senelerde bu şekilde
olsaydı, İsrail'in bugün nerede olacağını bilmem hayal edebildiniz mi?
Kuzev Irak'ta...
İsrail'in manevî kurucusuydu
"Modern Siyonizm" kavramını hayata
geçiren Dr. Theodore Herzl, 1860"ta Macaristan'da doğdu. Hukuk okudu ve
meslek olarak gazeteciliği seçti.
Bazı Fransız ve İngiliz gazetelerinde
muhabirlik yaptıktan sonra kendisi gazeteler çıkardı. Daha sonra bazı edebi
eserler de kaleme aldı ama 1896'da yazdığı "Der Judenstaat"
yani "Yahudi Vatanı" isimli kitabı en önemli çalışması kabul
edildi. Herzl'in gençlik yıllarından itibaren asıl meşgalesini dünyanın dört
bir tarafında dağılmış olar. Yahudiler'in toplu halde yaşayabilecekler: bir
toprak bulunması ve bu topraklar üzerinde bir Yahudi devleti kurulması
yolundaki çalışmalar teşkil edecekti.
Herzl'in bu yoldaki çalışmalara öncülük
etmesi maksadıyla kurduğu "Dünya Siyonist Organizasyonu" ilk
kongresini. 1897 Ağustos'unda İsviçre'nin Basel şehrinde yaptı ve toplantılar
sonraki senelerde de devam etti.
Theodore Herzl, bu arada, dünyanın
herhangi bir yerinde Yahudiler için vatan toprağı bulabilmek amacıyla Avrupalı
liderlerle temaslara başladı ve Musevi dini terminolojisine "vaad
edilmiş topraklar" olarak geçen Filistin için çalışmalar yapıldı.
Herzl, o sırada Osmanlı İmparatorlu-ğu'na bağlı olan Filistin'de özerk bir Yahudi
devleti kurulması için toprak sağlayabilmek amacıyla 1896 ile 1902 yılları
arasında beş defa İstanbul'a geldi ve 19 Mayıs 1901'de Abdülhamid'in huzuruna
kabul edildi. Altı sene boyunca, Sultan Abdülhamid ve Yıldız Sarayı'nın ileri
gelenleri ile devamlı temas halinde olacaktı.
1904'te, 44 yaşındayken Avusturya'da ölen
Herzl, bu devletin kuruluşunu göremedi. Hayali seneler sonra gerçek oldu ve
İsrail'in kuruluş bildirisi, 14 Mayıs 1948 günü, ülkenin ilk devlet başkanı
olan David Ben Gurion tarafından Theodore Herzl'in büyük boy bir fotoğrafının
altında okundu. Kemikleri, 1949'da Avusturya'da-ki mezarından alınarak İsrail'e
getirildi ve büyük bir askeri törenle Kudüs'te kendi adının verildiği tepeye
defnedildi.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Yorum yazarak, düşüncelerinizi benimle paylaşabilirsiniz.