Ahmet El Şara’nın Psiko-Biyografisi ve karar alma stili Hasan Mesut Önder-14/03/2025

Heyet Tahrir El Şam’ın, liderliğinden Suriye devlet başkanlığı koltuğuna oturan Ahmet El Şara’nın kim olduğu, nasıl karar aldığı ve Suriye’yi gelecekte nasıl yöneteceğinin anlaşılabilmesi için psiko- biyografisinin ve nasıl karar aldığının ortaya konulması gerekmektedir. Bir liderin psiko- biyografisi incelenirken, yaşam hikayesi, duyarlılıkları, bilişsel yapısı ve duygu dünyasının bilinmesi gerekmektedir.

El Şara, Suriye devlet başkanlığı koltuğuna oturduktan sonra hakkında birçok şey yazıldı. Bu bilgiler ve Suriye iç savaşını en başından takip eden bir akademisyen olarak El Şara’nın psikolojik profilini ortaya koymaya çalışacağım. Öncelikle, gizli örgüt faaliyetleri yürüten kişilerde en az iki kimliğin bir arada bulunduğu ve bu kimliklerin çoğu zaman bir birinden bağımsız olarak bireyin kimliğinde varlığını sürdürdüğü ve bazı zamanlarda alter kimliğin, gündelik kimliği etkisi altına aldığı bilinmektedir. Bu bakımdan, ilk olarak açık kaynaklarda yer alan bilgiler ışığında Ahmet El Şara’nın yaşam hikâyesini derlemek yararlı olacaktır.

AHMET EL ŞARA’NIN BİYOGRAFİSİ

Suriye Devlet başkanı Ahmet El Şara’nın 1982 yılında Suriye’de doğduğu ifade edilse de, Şara’nın Suudi Arabistan’ın Riyad kentinde doğduğuna dair bilgiler de bulunmaktadır. Babası, Petrol işleri ile ilgilenen bir danışman iken annesi ise öğretmendi. Babasının Suriye Başbakanı Abdul Rauf El Kasım’ın danışmanı olduğu ileri sürülüyor. Ailesi 1989 yılında Riyad’dan Şam’a yerleştiği biliniyor. Okul döneminde, sosyal olarak içe dönük, zeki ve manipülasyon yeteneği güçlü bir kişi olduğu ifade edilmektedir. Ergenlik döneminde Nusayri bir kız ilişkisi yüzünden sosyal baskı görmüş ve bu baskılara karşı direnmiştir. Bu durum kişisel yaşamında bir dönün noktasını teşkil etmektedir.

AHMET EL ŞARA’NIN MUHAMMED COLANİ KİMLİĞİ

Ahmet El Şara, 21 yaşına geldiğinde, Amerikan’ın Irak işgal süreci başlamıştı. Suriye yönetimi, Iraktan sonra sıranın kendilerine geleceğini düşündüğü için Suriye’de ve dünyanın çeşitli bölgelerinden gelen cihatçıları Irak’ta Amerikalılarla savaşması için Suriye’yi Irak’a bir geçiş noktası için kullanmalarına müsaade ediyordu. Ahmet El Şara, Suriye istihbaratının, cihatçı militanları Irak’a transfer etme sürecinde yer aldığı ve bu süreci Suriye istihbaratı adına yürüttüğü de ileri sürülmektedir. Bu bağlamda bakıldığı yirmili yaşlarındaki Şara’nın Suriye istihbaratı ile ilişkisi olduğu ve Suriye istihbarat sistemini bu süreçte yavaş yavaş tanımaya başladığı söylenebilir. Bu süreçte, Ahmet El Şara, Muhammed Colani olarak Irak El Kaidesi ’ne katılmıştır. Dönemin Irak El Kaidesi olarak bilinen Zerkavi grubu, Kuzey Irak’ta Ensar El İslam grubu ile birlikte faaliyet yürüttüklerini de ileri sürülmektedir. Zerkavi’nin Suriye’de, Ensar El İslam ile birlikte faaliyet gösterdiği CIA tarafından bilinmesine rağmen uçuşa yasak bölgede bu örgütün güçlenip, serpilmesine göz yumuldu. Colani bu dönemde Amerikan güçleri ile işbirliği yapan Şii unsurlara yönelik eylemleri yönettiği de iddia edilmektedir. Muhammed Colani, 2006 yılında ABD güçleri tarafından yakalanarak Irak’ın Güneyinde yer alan ve cihatçı yetiştirme üssü olarak bilinen Buca hapishanesine konuldu. Buca cezaevi güçlerinde Ebubekir El Bağdadi ile tanışıp güçlü bir ilişki kurdular. Colani, 2011 yılında hapishaneden serbest bırakıldıktan sonra Ebubekir El Bağdadi komutası altında faaliyetlerine devam etmiş. Colani süreç içerisinde Irak El Kaidesinin Ninova eyaleti sorumlusu haline gelmiştir.

IŞİD’TEN AYRIŞMA

2011 yılında, Ebu Bekir El Bağdadi’nin yönlendirmesi ile Suriye’ye geçmiş ve burada Nusra Cephesini kurmuştur. Nusra Cephesi, yerel ve yabancı militanlardan oluşan bir uluslararası bir yapı haline gelmesi ve operasyonel açıdan bağımsız hareket etmesi Colani’nin Bağdadi ile olan ilişkilerini zedelemiştir. 2013 yılında IŞID ilan edildikten sonra Nusra’nın da bu yapıya katılması istenmesi üzere Colani bu daveti reddetmiş ve El Kaide lideri Eymen El Zevahiri’ye biat etmiştir. Bu durum Nusra cephesi ve IŞİD arasında şiddetli çatışmaları körüklemiştir. 2016 yılına gelindiğinde ise Colani Suriye devrimini yerelleştirmek ve yabancı savaşçıların etkisini azaltmak için Nusra Cephesinin adını Fetih El Şam olarak değiştirmiş ve diğer gruplarla ittifak yaparak 2017 yılında Heyet Tahrir El Şam grubunu kurmuştur. Bu dönemde HTŞ, İdlip’te baskın bir güç haline gelmiştir. İdlip’te El Kaide’ye bağlı, Hurras El Din’in faaliyetlerine izin vermiş ancak bütünlüğü parçaladığını ileri sürerek 2020 yılında bu yapıyı tasfiye etmiş ve İdlip’te Şam’ın düşüşüne kadar tek otorite olarak kalmıştır. Bu hayat hikâyesi dikkate alındığında, Ahmet El Şara’nın bazı kırılma noktaları nedeni ile değişip dönüştüğü görülmektedir. Bu bakımdan Şara’nın bilişsel özelliklerine ve nasıl karar aldığına odaklanılması gerekmektedir.

AHMET ŞARA’NIN BİLİŞSEL YAPISI

Ahmet El Şara’nın yaşam hikayesi dikkate alındığında, karmaşık bir kişilik yapısına sahip olduğu, durum değerlendirmeleri yaptıktan sonra kararlarını pratik düşüncelere dayanarak verdiği görülmektedir. İktidarını ve gücünü sürdürmek için durum ve koşullara göre koalisyon kurmayı önceleyen bir liderlik özelliğine sahip olduğu da ifade edilebilir. Radikal bir ideolojik arka plana sahip olmasına rağmen , siyasi gelişmeleri dikkate alıp, taktik tavizler vermeye eğilimli bir kişi olduğu da ileri sürülebilir. İttifak ve işbirliğini konjonktüre göre kurup, şartlar değiştiğinde ittifakı bozma ve karşıt pozisyon almaktan çekinmeyen bir liderlik özelliğine sahip olduğu, bu bakımdan pragmatik bir kişilik olduğu ifade edilebilir. Bu tarz kişiler iktidarları ve varlıkları tehdit altında olduğunu hissettiğinde, ittifak değiştirebilmekte ve sert ideolojilere sarılıp tabanını korumaya çalışabilmektedir.

AHMET EL ŞARA’NIN KARAR ALMA STİLİ

Her kırılma noktasında yeni ittifaklar kurarak iktidarını sürdürmesi Ahmet El Şara’nın stratejik düşünen ve pragmatik bir karar verici olduğu göstermektedir. Bu bağlamda iktidarını sürdürmek için güçlü ilişkiler kurmaya inandığı için stratejik esnekliğe sahiptir ve hedeflerine varmak için başka ülkelerin ve grupların desteğine ihtiyaç duyduğunun da farkında olduğu söylenebilir. Hedeflerine ulaşmak için taktik tavizler verme eğilimi bulunmakta ve ittifakları ideolojik olmaktan ziyade pragmatik gerekçelerle kurduğu ifade edilebilir. İktidara geldiğinde Suriye’deki azınlık gruplara hoşgörülü olacağını ifade etmesi, pragmatik ihtiyaçlara göre pozisyon aldığını gösterirken, iktidarı tehdit altında hissettiğinde örgütçü kimliğine dönüp sert ve aşırı önlemler alabileceğini de göstermektedir. İttifak kurduğu gruplarla, güven, güvensizlik veya ideolojik saikler üzerinden ilişki kurmak yerine geçmiş ittifak tecrübelerine dayanarak kurduğu ileri sürülebilir. Otoritesine meydan okunmaması koşulu ile müzakereye ve siyasi uzlaşmaya açık bir kişi olduğu da söylenebilir.

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

Suriye devlet başkanı Ahmet El Şara’ın psikolojik profili dikkate alındığında otoritesine karşı meydan okunduğunda Colani kimliğinin aktive olup sert ve aşırı önlemler almaya eğilimli olabileceğini göstermektedir. Son dönemde Lazkiye bölgesinde yaşanan Esad döneminden kalan unsurların mevcut Suriye yönetimine yönelik eylemleri yönetimin radikal adımlar atmasını tetiklemiştir. İran ve İsrail Ahmet El Şara’nın, liderlik özelliklerine dair bilgilere sahip olduğu için Suriye’de bütün gruplarla bir ittifak kurulmadan önce yönetimin uzlaşmacı yapısını baltalamak ve sert adımlar atmasını sağlamak için bu tarz kışkırtıcı faaliyetleri organize etmiş olma ihtimalleri yüksektir.

Suriye devlet başkanının Colani kimliği, kendi katı ideolojisine ve küçük grubuna dayalı bir iktidarı ve kimliği temsil ederken, Ahmet El Şara kimliği ise uzlaşmacı ve pragmatik kimliğini temsil etmektedir. Bu kimliğin hangisinin kalıcı olacağı, İran ve İsrail’in Suriye içindeki etkinliği ve Türkiye’nin Ahmet El Şara kimliğini güçlendirip siyasi açıdan uzlaşmacı ve tüm tarafları bir şekilde yönetime dâhil etme becerisine yeterince destek sağlayabilip, sağlayamayacağına bağlıdır.